(Ομιλία στην Ημερίδα του Κινήματος Αλλαγής για την Υγεία 14.10.2018).
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) ορίζει την ηλεκτρονική υγεία ως «η συνδυασμένη χρήση τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνίας στον τομέα της υγείας» ή ως «η χρήση, στον τομέα της υγείας, ψηφιακών δεδομένων (τα οποία μεταδίδονται, αποθηκεύονται και ανακτώνται ηλεκτρονικά) για κλινικούς, εκπαιδευτικούς και διαχειριστικούς σκοπούς, τόσο σε τοπικό επίπεδο όσο και από απόσταση».
Σύμφωνα µε τον ΠΟΥ, η ηλεκτρονική υγεία αφορά την μεταφορά πόρων υγείας και φροντίδας υγείας µέσω ηλεκτρονικών μέσων και περιλαμβάνει τρεις διαφορετικές περιοχές:
- την παροχή πληροφοριών υγείας για επαγγελματίες και καταναλωτές µέσω του Διαδικτύου και των τηλεπικοινωνιών,
- τη χρήση των ΤΠΕ και του ηλεκτρονικού εμπορίου για την βελτίωση των δημόσιων υπηρεσιών υγείας, πχ. µέσω της εκπαίδευσης και της κατάρτισης των επαγγελματιών υγείας,
- τη χρήση του ηλεκτρονικού εμπορίου (e-commerce) και των πρακτικών ηλεκτρονικής εργασίας (e-business) στην διαχείριση του συστήματος υγείας
- αφορά τα εργαλεία και τις υπηρεσίες που βασίζονται σε Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) και μπορούν να βελτιώσουν την πρόληψη, τη διάγνωση, τη θεραπεία, την παρακολούθηση και τη διαχείριση,
Ένα σύγχρονο σύστημα ηλεκτρονικής υγείας περιλαμβάνει την ανταλλαγή πληροφοριών και δεδομένων μεταξύ των ασθενών, των παρόχων υπηρεσιών υγείας, των νοσοκομείων, των επαγγελματιών του τομέα της υγείας και των δικτύων πληροφοριών υγείας. Επίσης, τα ηλεκτρονικά μητρώα υγείας, τις υπηρεσίες τηλεϊατρικής, τις φορητές συσκευές παρακολούθησης ασθενών, το λογισμικό προγραμματισμού χειρουργείων, τη ρομποτική χειρουργική και τη βασική έρευνα για την εικονική ανθρώπινη φυσιολογία, στοιχεία που μπορούν να ωφελήσουν ολόκληρη την κοινωνία µε τη βελτίωση της πρόσβασης στην περίθαλψη και της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών, καθώς και την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του τομέα της υγείας
Την περίοδο της κρίσης και πιο συγκεκριμένα τη περίοδο 2010-2012, παρά τις μεγάλες περικοπές που έγιναν σε όλο το δημόσιο τομέα, για πρώτη φορά εφαρμόστηκαν μέτρα και πολιτικές που ήταν ζητούμενο τις προηγούμενες τρείς δεκαετίες στον τομέα της ηλεκτρονικής υγείας όπως η ηλεκτρονική συνταγογράφηση, τα συστήματα ERP στα νοσοκομεία, η εφαρμογή θεραπευτικών πρωτοκόλλων, το ΕΣΥΝΕΤ κλπ., μέτρα τα οποία ο ΣΥΡΙΖΑ ως αντιπολίτευση αλλά και η Ν.Δ. όχι μόνο δεν τα στήριξαν αλλά αντιτάχθηκαν σ’ αυτά.
Ηλεκτρονική Συνταγογράφηση
Η ηλεκτρονική συνταγογράφηση (ΗΣ) αποτελεί το πιο σημαντικό έργο πληροφορικής στη χώρα μας και με τη μεγαλύτερη διείσδυση από τις αντίστοιχες εφαρμογές που αναπτύχθηκαν στην Ευρώπη. Η εφαρμογή σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε το 2010 από την ΗΔΙΚΑ (Σφυρόερας) και με την εποπτεία του Υπ. Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων (Λοβέρδος, Κουτρουμάνης, Δρέττα). Σήμερα στην ηλεκτρονική συνταγογράφηση καταχωρούνται πάνω από 6 εκ. συνταγές για φάρμακα και περίπου 2 εκ παραπεμπτικά για εξετάσεις. Η ΗΣ όμως πέτυχε μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα (2010-2012) σημαντική μείωση των δημόσιων δαπανών για το φάρμακο που υπολογίζονται σε 1 δις Ευρώ το χρόνο. Δυστυχώς η εξέλιξη της προχωρά με αργό ρυθμό αφού δεν έχει προβλεφθεί η χρηματοδότηση του συστήματος μέσω προγραμμάτων της ΕΕ που θα έδινε τη δυνατότητα περαιτέρω ανάπτυξης συστήματος ηλεκτρονικής υγείας, με την ενσωμάτωση τόσο του ηλεκτρονικού φακέλου του ασθενούς όσο και με τη διασύνδεση με την κάρτα υγείας. Είναι αναγκαίο να εφαρμοστούν:
- ηλεκτρονικός φάκελος υγείας (διασύνδεση και με τον ηλεκτρονικό φάκελο του ασθενούς στα νοσοκομεία)
- τα θεραπευτικά πρωτόκολλα διαχείρισης των ασθενειών
- η πλήρης εφαρμογής του συστήματος ICD 10 (Διεθνούς Στατιστικής Ταξινόμησης των Νόσων)
- να προωθηθεί η συνταγογράφηση γενοσήμων με ειδικά προγράμματα και προωθητικές ενέργειες
- να δοθεί η δυνατότητα στους πολίτες να έχουν πρόσβαση στην ΗΣ και ελέγχουν το ιστορικό τους
Όμως η ΗΣ δεν είναι μόνο μια εφαρμογή ελέγχου των κανόνων συνταγογράφησης και των δαπανών αλλά και ένα εργαλείο στα χέρια του Υπουργείου Υγείας για άσκηση πολιτικής. Οι πληροφορίες που είναι καταχωρημένες στη βάση δεδομένων της μπορούν να μας δώσουν στοιχεία κατανομής νόσων, χρόνιων παθήσεων, επιδημιολογικά, αλλά και στοιχεία γεωγραφικά, ηλικιακά, φύλου (σε σχέση με τα παραπάνω) κλπ.
eHealth και ERP νοσοκομείων
Τις προηγούμενες δεκαετίες έγιναν βήματα για την εγκατάσταση και λειτουργία πληροφοριακών συστημάτων στα νοσοκομεία αλλά και στις δομές υγείας. Όμως αυτή έγινε αποσπασματικά χωρίς ενιαίο προγραμματισμό. Συνέπεια όλων αυτών είναι η ανάπτυξη ανεξάρτητων ERPs στα νοσοκομεία τα οποία δεν διασυνδέονται μεταξύ τους, δεν μπορούν να ανταλλάξουν πληροφορίες, δεν έχουν ενιαία κωδικοποίηση και δεν μπορούν να δώσουν την πραγματική εικόνα των οικονομικών. Την τριετία 2010-2013 έγινε μία προσπάθεια διασύνδεσης όλων αυτών των συστημάτων και ομαδοποίησης της πληροφορίας. Η Χριστίνα Παπανικολάου ως Γενική Γραμματέας Δημόσιας Υγείας, στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού εθελοντικού δικτύου που συνδέει τις αρμόδιες για την Ηλεκτρονική Υγεία εθνικές αρχές, θεσμοθέτησε το ΕΣΔΥ που έχει ως ρόλο να υποστηρίζει συμβουλευτικά και γνωμοδοτικά το Υπουργείο Υγείας και να εισηγείται προτάσεις για τις πολιτικές προτεραιότητες, το σχέδιο δράσης και τις απαραίτητες θεσμικές μεταρρυθμίσεις, μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, διαλειτουργικότητας και διασφάλισης της ποιότητας και της βιωσιμότητας των ηλεκτρονικών υπηρεσιών υγείας. Δυστυχώς η κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ υπολειτουργεί το ΕΣΔΥ και δεν έχει προχωρήσει τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις στον τομέα αυτό. Σήμερα όσο ποτέ είναι απαραίτητο να προχωρήσει:
- Η ηλεκτρονική διασύνδεση όλων των παρόχων υγείας στο σύστημα ΕΣΥnet στην υγεία.
- Η δημιουργία του ενιαίου «ηλεκτρονικού φακέλου υγείας», ο οποίος θα περιλαμβάνει πληροφορίες σχετικές με το ιστορικό των ασθενών. Παράλληλα, θα παρέχει τη δυνατότητα στου γιατρούς να καταγράφουν πληροφορίες σχετικές με τη νοσηλεία του ασθενούς, όπως κλινικά συμπτώματα, εξετάσεις και αποτελέσματα, διαγνώσεις και θεραπευτικές ενέργειες, ενημερώνοντας το φάκελο του ασθενούς. Μέσω της χρήσης πληροφοριακών συστημάτων διαχείρισης και μεταφοράς ιατρικών εικόνων θα γίνεται τη διασύνδεση με τα απεικονιστικά εργαστήρια του νοσοκομείου, διευκολύνοντας την πρόσβαση οποιουδήποτε γιατρού στα αποτελέσματα των εξετάσεων και μειώνοντας τις ανάγκες σε ανθρώπινο δυναμικό αλλά και χρόνο. Η αποθήκευση των ιατρικών δεδομένων γίνεται με ακρίβεια και ασφάλεια, μειώνοντας αποτελεσματικά το φαινόμενο των «χαμένων εξετάσεων» και προωθώντας την απαλλαγή των νοσοκομείων από τους φακέλους αρχείου και τη διαχείρισή τους.
- Η ενιαία κωδικοποίηση υπηρεσιών και προμηθειών.
- Η ενιαία μορφή των προϋπολογισμών των νοσοκομείων
- Η ολοκλήρωση του Χάρτη Υγείας, που είχε ξεκινήσει το ΚΕΛΠΝΟ
- Η άντληση στατιστικών στοιχείων από το σύστημα επιχειρησιακής ευφυίας (ΒΙ) που έχει προμηθευτεί το Υπουργείο Υγείας
Υπηρεσίες Τηλεϊατρικής
Οι δυνατότητες που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες δεν περιορίζονται μόνο στον τομέα της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας αλλά επεκτείνονται επιτυχώς και στον τομέα της προ-νοσοκομειακής ιατρικής. Η χρήση της Τηλεϊατρικής στην Υγεία, δηλαδή η από απόσταση υποστήριξη ή παροχή υπηρεσιών υγείας, συμβάλλει σημαντικά στην έγκαιρη αντιμετώπιση καταστάσεων που θα μπορούσαν να αποβούν επικίνδυνες για την υγεία των ασθενών. Η τηλεϊατρική µμπορεί να βρει πρόσφορο έδαφος στην Ελλάδα εξαιτίας, κυρίως
των γεωγραφικών και δημογραφικών της ιδιομορφιών.
Στο ήδη εγκατεστημένο και σε υπολειτουργία στη 2η Υγειονομική Περιφέρεια Πειραιώς και Αιγαίου σύστημα τηλεϊατρικής όπως και στο αντίστοιχο της Κρήτης μπορούν να εξυπηρετηθούν οι ασθενείς, μέσω των 30 σταθμών τηλεϊατρικής γιατρού-ασθενή, σε απομακρυσμένα Κέντρα Υγείας νησιών του Αιγαίου, από τα Κύθηρα έως το Καστελόριζο και από τη Λήμνο έως τις Οινούσσες και 13 σταθμούς γιατρού-συμβούλου σε νοσοκομεία (Ρόδο, Σάμο, Χίο, Μυτιλήνη, Σύρο, Ασκληπιείο Βούλας, Τζάνειο, Θριάσιο, Κρατικό Νίκαιας, Μεταξά, Αττικόν και ΨΝΑ).
Το σύστημα προσφέρει τη δυνατότητα για πολλαπλούς ιατρικούς ελέγχους και άμεση απόκριση από εξειδικευμένο γιατρό με βάση την κλινική και εργαστηριακή εικόνα του εξεταζόμενου μέσω τηλεδιάσκεψης. Ο κάθε σταθμός γιατρού-ασθενούς είναι συνδεδεμένος με συσκευές κλινικών μετρήσεων, όπως θερμόμετρο, πιεσόμετρο, οξύμετρο, στηθοσκόπιο, ωτοσκόπιο, οφθαλμοσκόπιο, δερματοσκόπιο, καρδιογράφο, κ.ά. Οι ενδείξεις των μετρήσεων μεταφέρονται σε πραγματικό χρόνο στον σταθμό του γιατρού-συμβούλου. Στο «κέντρο» του κάθε σταθμού είναι μία κάμερα υπερυψηλής ευκρίνειας και μία παρόμοιας ποιότητας οθόνη από την οποία ο εξεταζόμενος και ο γιατρός βλέπουν ο ένας τον άλλο σε φυσικό μέγεθος, ώστε να προσομοιώνεται η φυσική παρουσία του εξειδικευμένου γιατρού του νοσοκομείου στον χώρο όπου βρίσκεται ο ασθενής. Δυστυχώς το παρόν το σύστημα χρησιμοποιείται μόνο για τακτικά περιστατικά και όχι σε έκτακτα. Δηλαδή να τοποθετηθεί ένας σταθμός στο γραφείο των αεροδιακομιδών του ΕΚΑΒ, προκειμένου οι «ιπτάμενοι» γιατροί να διαπιστώνουν ιδίοις όμμασι την κρισιμότητα των περιστατικών που καλούνται να διακομίσουν».
Η τηλεϊατρική μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για «τηλεκπαίδευση» του προσωπικού των μονάδων και του πληθυσμού σε θέματα πρόληψης υγείας, καθώς και για την υλοποίηση προγραμμάτων προαγωγής υγείας.
Όπως προκύπτει από τα παραπάνω είναι επιτακτική όσο ποτέ η ανασυγκρότηση ενός ηλεκτρονικού συστήματος υγείας που θα παρέχει ποιοτικές υπηρεσίες στους χρήστες του συστήματος υγείας και έλεγχο από τους πολίτες. Είναι σαφές ότι αν η χώρα δεν προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις το σύστημα υγείας αυτό θα καταστεί μη βιώσιμο και μη λειτουργικό.
*Ο Βλάσης Σφυρόερας, είναι μέλος της Συντονιστικής Γραμματείας των “Κινήσεων Πολιτών για τη Σοσιαλδημοκρατία”