Οι διαθέσιμες ψηφιακές υπηρεσίες τα τελευταία χρόνια, κυρίως μέσα από το gov.gr, τα ευρύτατα χρησιμοποιούμενα πληροφοριακά συστήματα όπως το Taxis, η Ηλεκτρονική Συνταγογράφηση, το Κτηματολόγιο, η πολυδιαφημισμένη Ηλεκτρονική Διακίνηση Εγγράφων και οι εφαρμογές στα κινητά που συνοδεύουν πολλές από τις υπάρχουσες εφαρμογές έχουν αρχίσει να διαμορφώνουν μια νέα μορφή γραφειοκρατίας την ψηφιακή γραφειοκρατία.

Η έναρξη καταγραφής διαδικασιών του δημοσίου τομέα στο Εθνικό Μητρώο Διοικητικών Διαδικασιών (mitos.gov.gr) καθώς και η έναρξη της απλοποίησης τους στο πλαίσιο της Εθνικής Πολιτικής Διοικητικών Διαδικασιών (diadikasies.gov.gr) αποτελούν θετικά βήματα της τελευταίας 4ετίας, που όμως φαίνεται να έχουν χάσει την αρχική τους δυναμική και να μην αξιοποιούνται ώστε να μειωθεί η γραφειοκρατία. Η έλλειψη πολιτικής βούλησης για την πλήρη καταγραφή των διαδικασιών και η καθυστέρηση της αναγκαίας απλοποίησης πολύπλοκων γραφειοκρατικών διαδικασιών σχεδόν σε όλους τους τομείς του δημοσίου, και η μη αξιοποίηση εργαλείων όπως ο Μίτος και το Παρατηρητήριο της Γραφειοκρατίας, θα ακυρώσει τα αναμενόμενα οφέλη από την υλοποίηση εκατοντάδων έργων πληροφορικής με συνολική αξία έως σήμερα γύρω στα 3 δισεκατομμύρια ευρώ.

Τα κενά αυτά στην ψηφιακή πολιτική στην Ελλάδα τα έχουν εντοπίσει σε διαδοχικές εκθέσεις τους ο ΟΟΣΑ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αλλά δεν φαίνεται να υπάρχει βούληση για διορθωτικές κινήσεις. Αντίθετα, σταδιακά οδηγούμαστε στην ανάθεση εκατοντάδων νέων έργων πληροφορικής ασύνδετων μεταξύ τους, που δεν αξιοποιούν τη γνώση που παράγει η Εθνική Πολιτική Διοικητικών Διαδικασιών, που δεν ακολουθούν ανοιχτά πρότυπα τα οποία θα επέτρεπαν την συμπληρωματική τους λειτουργία στο άμεσο μέλλον και, το πιο σοβαρό, τα οποία έργα μετά την παραλαβή τους όχι δεν μόνο δεν θα διαλειτουργούν αποτελεσματικά μεταξύ τους και με το gov.gr, αλλά θα απαιτούν και εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ το χρόνο για να συντηρούνται.

Αν θέλουμε να ξεφύγουμε από τις τελευταίες θέσεις της κατάταξης στους διάφορους δείκτες ψηφιακής ετοιμότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης μια λύση υπάρχει: να συνεχιστεί εντατικά η καταγραφή και απλοποίηση των πιο κοστοβόρων διαδικασιών του δημοσίου τομέα έγκαιρα πριν από την υλοποίηση κάθε νέου έργου πληροφορικής, ώστε να μην καταλήγουμε στην ψηφιοποίηση της γραφειοκρατίας. Παράλληλα να αξιοποιηθεί η πολύτιμη γνώση που συσσωρεύεται στο Μίτο ώστε να εντοπιστούν δράσεις ψηφιοποίησης και απλούστευσης με αντίκτυπο σε πολλές διαδικασίες, επιτυγχάνοντας πολλαπλασιαστικά οφέλη.

Η ανάπτυξη και λειτουργία των πληροφοριακών συστημάτων του Δημοσίου, είναι σημαντικό να γίνεται με έμφαση στην διαλειτουργικότητα και τα ανοιχτά πρότυπα, την επαναχρησιμοποίηση και το ανοιχτό λογισμικό, με λύσεις που προσφέρουν ευέλικτη υλοποίηση. Η ευέλικτη υλοποίηση, όχι μόνο θα βελτιώσει την ποιότητά τους, αλλά θα διασφαλίσει, με κατάλληλη εποπτεία, την αποφυγή επανα-υλοποιήσεων ανάλογων ή παρόμοιων εφαρμογών, θα επιτρέψει την καινοτομία και τη δημιουργικότητα, ενώ θα συμβάλλει και στη λειτουργία κεντρικών συστημάτων ή επιμέρους λύσεων που θα αποτελούν υποδομές και επαναχρησιμοποιήσιμα δομικά στοιχεία από τα μελλοντικά συστήματα.

Η υιοθέτηση ανοιχτών προτύπων, ανοιχτού λογισμικού και ευέλικτων τρόπων ανάπτυξης λογισμικού για τα πληροφοριακά συστήματα του δημοσίου τομέα και τις δημόσιες υποδομές θα διασφαλίσει και την ψηφιακή ανεξαρτησία σε εθνικό επίπεδο αρκεί να συνοδεύεται με εθνικές υπολογιστικές υποδομές και φθηνά τηλεπικοινωνιακά δίκτυα.

Ό,τι χρηματοδοτείται με δημόσιο χρήμα, θα πρέπει να παρέχεται με άδειες ανοιχτού λογισμικού, δεδομένων και περιεχομένου(EUPL και Creative Commons αντίστοιχα). Δυστυχώς, παρά τη σχετική θεσμοθέτηση των ανοιχτών αδειών στην Ευρωπαϊκή Ένωση εδώ και αρκετά έτη, στην Ελλάδα συνήθως η αρχή αυτή δεν ακολουθείται, με τελικό αποτέλεσμα την έντονη ή και αποκλειστική σχέση εξάρτησης των δημόσιων φορέων από πολυεθνικούς προμηθευτές.

Είναι σημαντικό να εφαρμοστεί στην πράξη μία ψηφιακή πολιτική που δε θα υποφέρει από τις ιδεοληψίες περί “άκριτης ελεύθερης αγοράς” ή αντιστρόφως από το μη ρεαλιστικό “απόλυτο, κρατικό και μόνο έλεγχο”, επιτρέποντας τον συμπληρωματικό ρόλο του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα. Ο ρυθμιστικός ρόλος του κράτους μπορεί να υλοποιηθεί μέσα από τις κρατικές προμήθειες, αρκεί τα έργα να σχεδιάζονται αξιοποιώντας την υπάρχουσα γνώση, χωρίς φωτογραφικές προδιαγραφές, και να αξιολογούνται με διαφάνεια. Ο δημόσιος τομέας στην Ελλάδα σε όλα τα επίπεδα δεν έχει ανάγκη από φαραωνικά έργα, αλλά από ποιοτική τεχνική υποστήριξη που θα συμβάλει και στην ανταγωνιστικότητα διεθνώς των Ελληνικών εταιρειών πληροφορικής.

—

Ο Θόδωρος Καρούνος είναι ερευνητής στο ΕΜΠ και μέλος του ΔΣ του Οργανισμού Ανοιχτών Τεχνολογιών(ΕΕΛΛΑΚ).

—

Άρθρο που δημοσιεύτηκε στα ΝΕΑ.

—