Η κοινή γνώμη έχει τους δικούς της κώδικες σχετικά με το πότε ευαισθητοποιείται, το τι θεωρεί σημαντικό και τι την αφήνει αδιάφορη. Το περιστατικό του ναυαγίου και της διαρροής πετρελαίου από το πλοίο ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ ΙΙ και η ρύπανση των ακτών του Σαρωνικού ακούμπησε –και δικαίως- τις πιο ευαίσθητες χορδές των ελλήνων πολιτών.
Το άρθρο αυτό γράφεται, ώστε να βγουν ορισμένα συμπεράσματα από το συγκεκριμένο «πάθημα», σύμφωνα πάντα με τις δικές μου αντιλήψεις.
- Το ναυάγιο και ο συγκεκριμένος τρόπος διαχείρισης της διαρροής του πετρελαίου είναι τελείως απαράδεκτα για μια ευνομούμενη χώρα τη σημερινή εποχή. Από το ποιος χορήγησε τα πιστοποιητικά αξιοπλοΐας και την κατάσταση του πλοίου χωρίς στοιχειώδεις σύγχρονες προδιαγραφές, μέχρι τον τρόπο που βυθίστηκε και την ταχύτητα των αντιδράσεων για να περιοριστεί η διαρροή. Είναι σημαντικό το συντομότερο ν’ αποκτήσουμε πλήρη πληροφόρηση για τα αίτια του ατυχήματος, το μέγεθος της διαρροής και να δοθούν απαντήσεις σ’ όλα τα καίρια ερωτήματα που προκύπτουν. Είμαι σίγουρος ότι το δημοσιογραφικό ρεπορτάζ θα συμβάλει σημαντικά στο ν’ απαντηθούν κρίσιμα ερωτήματα και να φωτισθούν όλες οι γκρίζες πτυχές που συνδέονται με το ναυάγιο.
- Θα πρέπει να συνεχιστούν εντατικά και να ολοκληρωθούν το ταχύτερο οι εργασίες απορρύπανσης από το πετρέλαιο σε ολόκληρη την περιοχή του Σαρωνικού, με στόχο η περιοχή που πλήγηκε να επιστρέψει το συντομότερο στην κανονικότητα, να υπάρξει πλήρη απάντληση όλου του πετρελαίου που απομένει στο βυθισμένο πλοίο και να προχωρήσει η ανέλκυσή του. Οι υπαίτιοι της καταστροφής είναι αυτονόητο ότι έχουν και την πλήρη ευθύνη για το κόστος αποκατάστασης και αποζημιώσεων. Βέβαια τα μεγάλα ποσά για αποζημιώσεις δεν θα καλυφτούν από τη μικρή ασφάλεια του πλοιοκτήτη προς τρίτους, που είναι 5 εκατ. Ευρώ, αλλά καλό θα ήταν να καλυφθούν από το Διεθνές Ταμείο Αποζημιώσεων από Ρύπανση Πετρελαίου (ΙΟPC Fund), του οποίου η Ελλάδα είναι μέλος εδώ και 40 χρόνια και το διαθέσιμο ποσό που της αναλογεί ανέρχεται στα 900 εκατ. Ευρώ. Αν αυτό δεν συμβεί, λόγω κακών χειρισμών της καταστροφής, τις νόμιμες αξιώσεις θα κληθεί να τις πληρώσει ο έλληνας φορολογούμενος. Σε κάθε περίπτωση είναι σημαντικό να υπάρχει πλήρη διαφάνεια για τη διακίνηση των χρημάτων.
- Το συγκεκριμένο ατύχημα μας βάζει όλους ενώπιον του ερωτήματος: Αν μια μικρή σχετικά διαρροή, σαν αυτή που συνέβη, δημιουργεί μια τέτοια καταστροφή δίπλα στο μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας και στο επιχειρησιακό κέντρο του Υπουργείου Ναυτιλίας, ποια είναι η δυνατότητα της χώρας ν’ αντιμετωπίσει διαρροές και ατυχήματα από μεγάλης κλίμακας πετρελαϊκή δραστηριότητα στο Ιόνιο, το Αιγαίο και το Κρητικό Πέλαγος; Η πρόληψη ατυχημάτων και η έγκαιρη και αποτελεσματική αντιμετώπισή τους είναι άμεσα συνδεδεμένα με το μέγεθος της ζημιάς. Μεταξύ των μέτρων που πρέπει να λάβουμε είναι σε πολλά νησιά και σε κομβικά σημεία, με ευθύνη των Λιμενικών Ταμείων και σε συνεργασία με το Λιμενικό, να υπάρχουν διαθέσιμα «φράγματα» μήκους μεταξύ 500 και 1000 μέτρων, να εκπαιδεύσουμε εθελοντές οι οποίοι να μπορούν να κινητοποιηθούν άμεσα, καθώς και να παράσχουμε τα κατάλληλα μέσα ώστε η όποια ρύπανση ν’ απομονωθεί και ν’ αντιμετωπιστεί τάχιστα. Να το πω και πιο κατανοητά: Όπως για τις πυρκαγιές υπάρχει η Πυροσβεστική και για τα ατυχήματα το ΕΚΑΒ, θα πρέπει να υπάρχουν αντίστοιχες δυνατότητες για την προστασία των θαλασσών μας. Επιπρόσθετα οι τοπικές κοινωνίες, που το βιοτικό τους επίπεδο εξαρτάται άμεσα από το θαλάσσιο περιβάλλον, ν’ απαιτούν σταθερά αυξημένη επαγρύπνηση, συμμετοχή και ετοιμότητα και όχι μόνο αφού συμβεί κάποιο ατύχημα.
- Ακόμα πιο σημαντικό θεωρώ εμείς οι έλληνες πολίτες, που το μεγαλύτερο περιουσιακό μας στοιχείο είναι η φύση, το περιβάλλον και η θάλασσα, να συνειδητοποιήσουμε ότι μια ενεργειακή πολιτική που στηρίζεται στα ορυκτά καύσιμα, τις θαλάσσιες γεωτρήσεις και την πετρελαϊκή εξάρτηση είναι αδιέξοδη. Υποστηρίζω σταθερά ότι τα μεγάλα προβλήματα του περιβάλλοντος δεν είναι μόνο τα αυτονόητα και «μαλακά» θέματα, όπως η καθαριότητα, η ανακύκλωση, η επεξεργασία των αποβλήτων, η προστασία του τοπικού δάσους, η εξοικονόμηση πρώτων υλών και ενέργειας, η ευαισθησία και το μέτρο στις αρχιτεκτονικές κατασκευές και ο σεβασμός του διπλανού μας. Αυτά είναι περισσότερο θέματα παιδείας, αγωγής, πολιτιστικού επιπέδου, δημόσιας υγείας. Υπάρχουν τα «δύσκολα» θέματα, όπου η ανθρώπινη δραστηριότητα έρχεται σε άμεση σύγκρουση με μη αναστρέψιμα περιβαλλοντικά προβλήματα, όπως είναι τα τοξικά, τα πυρηνικά, η αποψίλωση των τροπικών δασών, η υπεραλίευση, η σημασία της βιώσιμης γεωργίας. Στην κορυφή των περιβαλλοντικών θεμάτων από την ανθρώπινη δραστηριότητα είναι οι επιπτώσεις στο κλίμα. Η υπερθέρμανση του πλανήτη, η κλιματική αλλαγή και πληθώρα συναφών θεμάτων είναι άμεσα συνδεδεμένα με τα ορυκτά καύσιμα. Η Ελλάδα πρέπει να είναι πρωτοπόρος στην προσπάθεια προώθησης ανανεώσιμων και ήπιων μορφών ενέργειας. Στη χώρα μας το μέλλον δεν ανήκει στην εξόρυξη υδρογονανθράκων, αλλά ανήκει στη βιώσιμη ανάπτυξη και σ’ έναν τουρισμό που θα σέβεται το περιβάλλον, θ’ αναδεικνύει τον πολιτισμό και θα στηρίζει την τοπική παραγωγή.
21 Σεπτεμβρίου 2017
*Ο Γιώργος Βερνίκος είναι Γενικός Γραμματέας του ΣΕΤΕ, Επίτιμος Πρόεδρος της GREENPEACE και της ΕΠΕΣΤ, Πρόεδρος της ΟΚΕ και μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής των “Κινήσεων Πολιτών για τη Σοσιλαδημοκρατία”