Μια ιστορική απόφαση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε για πρώτη φορά να προτείνει την ενεργοποίηση του άρθρου 7 της Συνθήκης της Λισσαβώνας, να ενεργοποίησει δηλαδή το λεγόμενο πυρηνικό οπλοστάσιο που διαθέτει η Ευρωπαϊκή Ένωση για την προστασία των δημοκρατικών αξιών (κράτους δικαίου, θεμελιώδη δικαιώματα, κ.λπ.)  πάνω στις οποίες οικοδομείται η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ενεργοποίηση γίνεται ενάντια στην Πολωνία η οποία θεωρείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι «βρίσκεται σε σοβαρό κίνδυνο παραβίασης του κράτους δικαίου». Η απόφαση αυτή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής -να προτείνει δηλαδή  προς το Συμβούλιο την εφαρμογή του άρθρου 7- έρχεται μετά από προσπάθειες δύο ετών περίπου μέσα στις οποίες επιχείρησε να πείσει την δογματικά  δεξιά Πολωνική κυβέρνηση να αποφύγει την υιοθέτηση μέτρων για τον έλεγχο της δικαστικής εξουσίας. Η Πολωνική κυβέρνηση παρέμεινε ωστόσο δογματικά αμετάπιστη, πράγμα που ανάγκασε την Επιτροπή να προχωρήσει στην ενεργοποίηση του άρθρου 7.

Σύμφωνα με το άρθρο αυτό σε μια πρώτη φάση το Συμβούλιο της ΕΕ με πλειοψηφία των 4/5 των μελών του (χωρίς τη συμμετοχή της Πολωνίας) και μετά από έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα πρέπει να αποφασίσει ότι υπάρχει «σαφής  κίνδυνος σοβαρής παραβίασης από κράτος μέλος των αξιών πάνω στις οποίες στηρίζεται η Ένωση»  και να απευθύνει σχετικές συστάσεις στην «υπό κατηγορίαν χώρα», δηλαδή την Πολωνία. Σ’ ένα δεύτερο στάδιο όμως το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τώρα, δηλαδή η σύνοδος των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων, θα πρέπει να διαπιστώσει αποφασίζοντας όμως με ομοφωνία «την ύπαρξη σοβαρής και διαρκούς παραβίασης από το κράτος μέλος των αξιών της Ένωσης», δηλαδή του κράτους δικαίου από την Πολωνία. Εάν υπάρξει αυτή η διαπίστωση τότε το Συμβούλιο μπορεί με ειδική πλειοψηφία να προχωρήσει στην αναστολή ορισμένων δικαιωμάτων για το υπό κατηγορίαν κράτος μέλος, περιλαμβανομένων και των δικαιωμάτων ψήφου στο Συμβούλιο της Ένωσης. Ουσιαστικά δηλαδή το κράτος μέλος τίθεται στο θεσμικό και πολιτικό περιθώριο.

Όπως είναι προφανές από τις παραπάνω ρυθμίσεις του άρθρου 7, είναι δύσκολο η διαδικασία να καταλήξει στην αναστολή των δικαιωμάτων ψήφου για την Πολωνία, καθώς το πιθανότερο είναι να μην υπάρξει η απαιτούμενη ομοφωνία σε επίπεδο Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Τουλάχιστον μία ομογάλακτη με την Πολωνία χώρα, δηλαδή η Ουγγαρία, έχει δηλώσει ότι θα μπλοκάρει οποιαδήποτε απόφαση επιβολής των αυστηρών αυτών κυρώσεων για την Πολωνία. Παρά ταύτα, το γεγονός και μόνο της ενεργοποίησης του άρθρου 7 αποτελεί σημαντική συμβολική και ουσιαστική ενέργεια  για την προστασία της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου στον ευρύτερο χώρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δημιουργεί ένα ισχυρό προηγούμενο και στέλνει ένα εξ ίσου ισχυρό μήνυμα σε οποιαδήποτε χώρα μέλος σκέπτεται να ακολουθήσει τις (αντιδημοκρατικές)  πρακτικές της Πολωνίας. Και μέχρι σήμερα έχουν κατονομασθεί άλλες τρεις τουλάχιστον χώρες οι οποίες θεωρείται ότι βρίσκονται στο όριο αυτό, δηλαδή η Ουγγαρία, η Τσεχία και δυστυχώς η Ελλάδα. Επομένως και μόνο η ενεργοποίηση του άρθρου  θέτει μια χώρα μέλος σε δεινή πολιτική και θεσμική θέση, καθώς μεταξύ άλλων «ονομάζεται και ξεντροπιάζεται» (name and shame) ως «αντιδημοκρατική χώρα» με προφανείς προεκτάσεις και συνέπειες…

Η ΕΕ είναι πρώτα και πάνω απ’όλα ένωση/κοινότητα  δημοκρατικών αξιών και αυτό καλό είναι να μην λησμονείται πολύ περισσότρερο να παραβιαζεται  από κανένα..

*Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μέλος της Συντονιστικής Γραμματείας των “Κινήσεων Πολιτών για τη Σοσιαδημοκρατία”