Του Γρηγόρη Ρίσβα,  μέλους της Συντονιστικής Γραμματείας των «Κινήσεων»

Διαβάζω την επικαιρότητα και βλέπω την συζήτηση που γίνεται στην Βουλή για το νέο νόμο για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και το μόνο που μπορώ να σκεφτώ είναι: γιατί αφήνουμε άλλη μία ευκαιρία να πάει χαμένη; Γιατί το επίκεντρο αυτών των συζητήσεων και του νέου νόμου δεν είναι ο πολίτης και οι ανάγκες του, αλλά οι ιδεοληψίες και οι εμμονές του εκάστοτε Υπουργού και των συμφερόντων που υπηρετεί; Μέσα στο κατακαλόκαιρο και λίγο πριν φύγουν και οι τελευταίοι για τις διακοπές τους, ένιωσα την ανάγκη, λοιπόν, να διατυπώσω κάποιες σκέψεις:

Καταρχήν για να μιλάμε για πραγματική ανασυγκρότηση του συστήματος υγείας, στο επίκεντρο πρέπει να είναι η πρόληψη, η προαγωγή της υγείας και στην συνέχεια η περίθαλψη, ως πιο αποδοτική και αποτελεσματική εναλλακτική της σημερινής σπάταλης κατεύθυνσης του συστήματος προς την πληθώρα διαγνωστικών εξετάσεων και συνταγογράφησης φαρμάκων. Η πρόληψη χρειάζεται να ξεκινά και να στοχεύει στην αντιμετώπιση των παραγόντων κινδύνου για την εκδήλωση των μη-μεταδιδόμενων χρόνιων νοσημάτων (καρδιαγγειακά, διαβήτης, διάφορες μορφές καρκίνου κ.α.) και να αφορά τόσο τους προσωπικούς/ συμπεριφορικούς παράγοντες – διατροφή, σωματική δραστηριότητα, στρες και γενικότερα τον τρόπο ζωής των ατόμων – που οδηγούν σε ασθένεια και κακή ποιότητα ζωής, όσο και το περιβάλλον στο οποίο διαβιούμε, είτε πρόκειται για το κοινωνικό, οικογενειακό ή το τοπικό περιβάλλον. Επίσης, πρέπει να αφορά όλα τα στάδια της ζωής, από τον προγεννητικό έλεγχο και την ενδομήτρια ζωή, τον θηλασμό, την παιδική και εφηβική ηλικία και να κλείνει με την ενεργό και υγιή γήρανση.

Σχετικά με την προαγωγή της υγείας πρέπει να γίνει σαφές ότι απαιτεί την ανάπτυξη διατομεακών πολιτικών που δεν αφορούν μόνο τον Τομέα της Υγείας, αλλά χρειάζεται ως στρατηγική κατεύθυνση να διατρέχουν το σύνολο της δημόσιας πολιτικής και να δημιουργούνται/προωθούνται κατάλληλες συνθήκες, ώστε να αναπτύσσονται συνεργασίες μεταξύ των τομέων Υγείας, Παιδείας, Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Χωροταξίας και Περιβάλλοντος. Οι σχετικές παρεμβάσεις μπορούν πολύ επιτυχημένα να σχεδιαστούν, υλοποιηθούν και αξιολογηθούν με χρήση και νέων τεχνολογιών (e-health, m-health), καθώς και από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πέρα των κλασσικών καναλιών επικοινωνίας που πάντοτε χρειάζονται, ειδικά σε κοινωνίες που ευνοούν την δια ζώσης αλληλεπίδραση, όπως στην χώρα μας.

Τέλος, θα πρέπει να τονιστεί και η αξία της διεπιστημονικής συνεργασίας και της λειτουργίας θεραπευτικών ομάδων στο σύστημα Υγείας, με στόχο την πληρότητα της θεραπείας του ασθενούς από επαγγελματίες υγείας όλων των ειδικοτήτων και όχι μόνο από ιατρούς, με ξεκάθαρο και κατοχυρωμένο ρόλο όλων των μελών της ομάδας, στην βάση της εκπαίδευσης και της εξειδίκευσης του κάθε επαγγελματία υγείας. Προφανώς για να επιτευχθεί η συγκεκριμένη στόχευση θα πρέπει η διεπαγγελματική εκπαίδευση να ενταχθεί στα προγράμματα σπουδών όλων των σχολών επαγγελμάτων υγείας. Παράλληλα, χρειάζεται η καθημερινή πρακτική των επαγγελματιών υγείας κατά την διαδικασία της θεραπείας ή/και αποκατάστασης να είναι ασθενοκεντρική (Patient Centred Care Practice), δηλαδή να λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες και τις αγωνίες του ασθενούς και της οικογένειάς του, κατά την διαδικασία λήψης οποιασδήποτε απόφασης.

Όταν συζητούμε για Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, δεν είναι δυνατόν να ξεχνάμε ότι οι βασικές συμπεριφορές οι οποίες μπορούν να τροποποιηθούν και να έχουν σημαντικό αποτέλεσμα στην πρόληψη των νοσημάτων φθοράς είναι η διατροφή και η σωματική δραστηριότητα. Ας δούμε κάποιες απαραίτητες παρεμβάσεις που μπορούν να εφαρμοστούν «αύριο το πρωί» και απλά χρειάζονται αλλαγή στο επίκεντρο των πολιτικών υγείας:

Α) Προώθηση του μητρικού θηλασμού και η εκπαίδευση των νέων μητέρων, μαζί με τους γυναικολόγους και παιδιάτρους με τους οποίους έχουν συχνότερη επαφή, στις αρχές της ισορροπημένης διατροφής και της άσκησης κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης, μετά τον τοκετό και κατά τον απογαλακτισμό του βρέφους.

Β) Προγράμματα διατροφικής αγωγής και προαγωγής της σωματικής δραστηριότητας (μείωση της καθιστικής ζωής) σε μαθητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης μέσω δομημένων καινοτόμων παρεμβάσεων στο σύνολο του σχολικού περιβάλλοντος (εκπαιδευτικοί όλων των ειδικοτήτων και κυλικεία-τραπεζαρίες στα ολοήμερα σχολεία, καθώς και πολιτικές και χώροι άθλησης στον σχολικό ή περι-σχολικό χώρο) με την ενεργό συμμετοχή των γονέων.

Γ) Παρεμβάσεις σε επίπεδο κοινότητας, που μπορούν να καθοδηγούνται από την τοπική αυτοδιοίκηση και να πλαισιώνονται από δράσεις που θα δημιουργούν ένα εναλλακτικό, φιλικό στην υγεία, τοπικό και υπερτοπικό (περιφερειακό) περιβάλλον. Παράλληλα είναι δυνατό να λειτουργήσουν σε ένα καλύτερο πλαίσιο οι υπηρεσίες της τοπικής αυτοδιοίκησης που αφορούν την νεολαία και την τρίτη ηλικία προς την κατεύθυνση της προαγωγής της υγείας των πολιτών.

Δ) Μέτρα οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής που μπορούν να σχετίζονται με παρεμβάσεις στην αγορά τροφίμων, μέσω συγκεκριμένης τιμολογιακής πολιτικής και προώθησης της κατανάλωσης προϊόντων που βρίσκονται στην βάση της Μεσογειακής Πυραμίδας Διατροφής. Παράλληλες δράσεις μπορούν να αποτελέσουν τόσο οι πολιτικές που θα βοηθούν τους καταναλωτές να κάνουν επιλογές τροφίμων με βάση την υπεύθυνη πληροφόρηση για την σύστασή τους (informed choice μέσω έξυπνων ετικετών τροφίμων), όσο και η βιωματική εκπαίδευση των Ελλήνων πολιτών και των ξένων επισκεπτών της χώρας μας στον Μεσογειακό Τρόπο Ζωής και Διατροφής, μέσω εξειδικευμένων προγραμμάτων θεματικού τουρισμού.

Ε) Παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών σε εργαζόμενους, κατά αντιστοιχία της παρουσίας ιατρού εργασίας και τεχνικού ασφαλείας στους περισσότερους εργασιακούς χώρους, όπου θα μπορούν να αξιολογούνται οι ανάγκες των εργαζομένων και να εφαρμόζονται στρατηγικές βελτίωσης της διατροφής των εργαζομένων με την χρήση νέων τεχνολογιών. Παράλληλα και επειδή η παρέμβαση δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι μονοδιάστατη θα δημιουργούνται οι συνθήκες για την αύξηση της σωματικής δραστηριότητας των εργαζομένων και κυρίως την μείωση των καθιστικών «δραστηριοτήτων» π.χ. παροχή δυνατότητας walking meetings.

ΣΤ) Εκπαίδευση του συνόλου του πληθυσμού με την χρήση των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και του Διαδικτύου.

Όλα τα προαναφερόμενα επίπεδα παρέμβασης μπορούν να λειτουργήσουν αυτόνομα ή/και συμπληρωματικά και αφορούν ένα συνεκτικό πλάνο προαγωγής της Μεσογειακής Διατροφής και του Μεσογειακού Τρόπου Ζωής που βασιζόταν στην καθημερινή σωματική δραστηριότητα. Για κάθε σημείο που αναφέρθηκε μπορούν να σχεδιαστούν, να υλοποιηθούν και να αξιολογηθούν δράσεις που θα έχουν σύντομα μετρήσιμα αποτελέσματα στην υγεία του πληθυσμού.